Ban Nghiên cứu Phát triển kinh tế tư nhân (Ban 4) thuộc Hội đồng Tư vấn Cải cách thủ tục hành chính của Thủ tướng Chính phủ vừa có văn bản khẩn báo cáo một số bất cập, tác động tiêu cực đến hoạt động của doanh nghiệp từ việc thu phí sử dụng hạ tầng cảng biển tại TP.HCM.

Doanh nghiệp bị ảnh hưởng đặc biệt lớn

Trong văn bản gửi Thủ tướng, Ban 4 cho biết Đề án “Thu phí sử dụng công trình kết cấu hạ tầng, công trình dịch vụ, tiện ích công cộng trong khu vực cửa khẩu cảng biển trên địa bàn TP.HCM” đã được Hội đồng nhân dân TP.HCM thông qua ngày 9/12/2020.

Sau giai đoạn ngắn trì hoãn thu do ảnh hưởng của đợt dịch bùng phát lần 4 tại Việt Nam, ngày 29/3 vừa qua, UBND TP. HCM có Thông báo số 43/TB-UBND quyết định áp dụng thu phí kể từ 1/4.

“Với khối lượng hàng xuất khẩu, nhập khẩu đi qua các cảng trên địa bàn TP.HCM như hiện nay, số lượng doanh nghiệp chịu ảnh hưởng và hệ lụy từ quyết định này là đặc biệt lớn”, Ban 4 cho biết.

Số liệu thống kê của Hiệp hội Cảng biển Việt Nam (VPA) cho thấy tổng khối lượng hàng container thông qua khu vực cảng biển TP.HCM năm 2021 là 7.956.133 TEU, chiếm khoảng 43,3% cả nước (18.359.845 TEU); Chưa kể hàng lỏng, hàng rời.

Chính vì vậy, sau quyết định này của UBND TP.HCM, Ban IV cho biết đã tiếp nhận phản ánh từ hàng chục hiệp hội gồm: Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ logistics VN; Hiệp hội Đại lý, Môi giới và Dịch vụ hàng hóa VN; Hiệp hội Chủ hàng VN; Hội Vận tải thủy Nội địa Việt Nam; Hiệp hội Chủ tàu Việt Nam… cũng như khối doanh nghiệp FDI tại Đồng Nai, Bình Dương.

Trong kiến nghị lên UBND TP.HCM và các tỉnh giáp ranh, các Hiệp hội và doanh nghiệp cho rằng mức thu phí sử dụng hạ tầng cảng biển tại TP.HCM là cao và thời điểm thu phí không phù hợp làm tăng thêm gánh nặng, giảm tính cạnh tranh và khả năng phục hồi của doanh nghiệp ngay sau đại dịch.

Bên cạnh đó, việc thu phí không đúng đối tượng đối với hàng hóa vận tải bằng đường thủy nội địa và hàng trung chuyển, quá cảnh, tạm nhập tái xuất đã cản trở sự phát triển vận tải đường thủy nội địa, làm mất nguồn thu từ các hàng hoá này và không đúng với quy định tại điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.

Ngoài ra, doanh nghiệp cho rằng, mức thu chênh lệch giữa việc mở tờ khai thông quan tại TP.HCM và mở tờ khai tại các tỉnh lân cận là không phù hợp với pháp luật về Hải quan, phân biệt đối xử và gây khó khăn cho các doanh nghiệp tại các tỉnh lân cận khiến các doanh nghiệp này có xu hướng đổ dồn về TP.HCM để mở tờ khai, gây ách tắc, quá tải khi thông quan hàng tại các cảng TP.HCM.

Ban 4: TP.HCM ngược dòng chủ trương

Theo đánh giá của Ban IV, các bất cập nêu trên đã và đang tạo ra một số hệ lụy không nhỏ, vừa ảnh hưởng tới hoạt động trực tiếp của doanh nghiệp vừa tác động tiêu cực tới một số mục tiêu của nền kinh tế và các mặt chỉ đạo, điều hành của Chính phủ cũng như khâu thực thi pháp luật trong hệ thống các cơ quan hành pháp.

Cụ thể, việc TP.HCM gia tăng một gánh nặng chi phí mới cho doanh nghiệp xuất nhập khẩu giữa bối cảnh chi phí logistics đã tăng quá cao trong thời gian qua thể hiện sự “ngược dòng” với chủ trương của Chính phủ về thu hút đầu tư và hỗ trợ doanh nghiệp phục hồi, phát triển sau đại dịch.

“Trong bối cảnh Chính phủ đang quyết tâm, nỗ lực và yêu cầu đẩy mạnh các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp để tạo đà cho phục hồi doanh nghiệp và nền kinh tế, quyết định của một địa phương như vậy có thể làm giảm rất nhiều niềm tin của các nhà đầu tư; Đồng thời tạo ra hệ lụy là tăng chi phí logistics, đội giá thành sản xuất kinh doanh, khiến doanh nghiệp càng thêm khó khăn hơn trong việc cạnh tranh, phục hồi và làm giảm sức hút của môi trường đầu tư trong nước”, văn bản gửi Thủ tướng Chính phủ do ông Trương Gia Bình ký nêu.

Việc quy định mức thu phí chênh lệch giữa việc mở tờ khai tại TP.HCM và ngoài TP.HCM cũng không phù hợp Luật Phí, Lệ phí và Luật Hải quan hiện hành, tạo sự phân biệt đối xử và gây khó khăn cho các doanh nghiệp tại các tỉnh lân cận.

Chênh lệch mức thu này cũng gây xáo trộn trong công tác quản lý của chính quyền và hệ thống cơ quan hải quan các tỉnh giáp TP.HCM với hoạt động của các doanh nghiệp trên địa bàn trước xu hướng “dịch chuyển” sau biện pháp kĩ thuật của TP.HCM về phân biệt mức phí.

Ngoài ra, Ban 4 còn cho rằng việc có quy định không chính xác về một số đối tượng thu phí như phản ánh của một số hiệp hội cũng không phù hợp với pháp luật về Phí, lệ phí hiện hành và ảnh hưởng đến niềm tin của doanh nghiệp vào chính sách, pháp luật của nhà nước.

Với 1 số lĩnh vực đang cần đặc biệt thu hút đầu tư, đẩy mạnh phát triển như lĩnh vực thủy nội địa để giảm tải gánh nặng cho các hạ tầng khác, sẽ không đạt mục tiêu và chủ trương chung của quốc gia.

Đề nghị TP.HCM dừng thu phí

Trước thực tế trên, Ban IV và các Hiệp hội đã đề xuất Thủ tướng Chính phủ xem xét, chỉ đạo UBND TP.HCM nghiên cứu bài toán lợi ích của địa phương phải được cân nhắc sau bài toán chung của quốc gia.

“Doanh nghiệp, hiệp hội đề nghị dừng việc thu phí hạ tầng cảng biển tại TP.HCM để tạo điều kiện cho doanh nghiệp và nền kinh tế phục hồi, phát triển”, Ban 4 chuyển kiến nghị.

Khi dịch bệnh Covid-19 được kiểm soát hoàn toàn, doanh nghiệp cũng đã cơ bản phục hồi, Ban 4 cho rằng lúc này nếu có xem xét triển khai thu phí thì mức phí được ban hành phải tuân thủ nghiêm các quy định của Luật Phí, Lệ phí và Luật Hải quan.

Theo đó, mức thu phải trên cơ sở minh bạch nguồn đầu tư trước đó, thu để bù đắp một phần đầu tư thay vì thu để đầu tư xây dựng các hạ tầng khác của TP, thu công bằng giữa các chủ thể sử dụng hạ tầng thay vì phân biệt như hiện nay theo địa điểm mở tờ khai thông quan.

Ban 4 cũng kiến nghị không thu phí đối với những đối tượng không đúng theo quy định của Luật và các cam kết của Việt Nam với quốc tế, gồm: Hàng hóa vận tải bằng phương tiện thủy sử dụng đường thủy nội địa; Hàng trung chuyển, quá cảnh, tạm nhập – tái xuất.